Γράφει ο Κώστας Λ. Χρήστος
Φιλόλογος
«νουν δε δόξομεν πάσιν έχειν
και τα δίκαια λέγειν» ΄
Δημοσθένης , περί ειρήνης 24 - 25.
Όταν σε μια χώρα συσσωρεύονται, και μάλιστα απροσδόκητα ενίοτε δεινά, τότε ο κάθε υπεύθυνος ηγέτης έχει να επιλέξει δυο δρόμους: ή να προσπαθήσει να τα επιλύσει όλα μαζί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ή να τα ιεραρχήσει, ταξινομώντας τα από τα πιο ζέοντα κι επείγοντα και καταλήγοντας στα πιο υποδεέστερα.
Κι ακόμα σ΄αυτές τις περιπτώσεις, ως σώφρων και προνοητικός πολιτικός, προσπαθεί να προλάβει τα χείρονα για τη χώρα του, προετοιμάζοντας με πειστικά επιχειρήματα και τον λαό, προκειμένου αυτός να συνταυτιστεί και να συνταχθεί μαζί του στον κοινό αγώνα για την επίλυσή τους.
Και βεβαίως οι ικανότητες εκάστου ηγέτη και των συν αυτώ διοικούντων στο να προνοούν, να προλαβαίνουν τα δεινά και να επιλύουν τα ενσκήπτοντα εκάστοτε προβλήματα, κατατάσσονται στα πρωταρχικής σημασίας προσόντα που πρέπει να διαθέτουν.
Κι ακριβώς στον τρόπο αντιμετώπισης μιας τέτοιας σωρείας προβλημάτων, με προέχον κι επίκαιρο πρόβλημα την αναπάντεχη πανδημία που ενέσκηψε κι απλώθηκε στη χώρα μας αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη, θα ήθελα να αναφερθώ σ΄αυτό εδώ το κείμενό μου, προσπαθώντας να τα αγγίξω, ως ουδέτερος παρατηρητής.
Και πάντα βεβαίως με στόχο να συμβάλω , κατά το δυνατόν, στη λήψη σωστών αποφάσεων από τους κυρίως υπεύθυνους, τόσο για την όσο το δυνατόν καλύτερη επίλυσή τους αλλά και την επιβαλλόμενη ομοθυμία του λαού μας, μπροστά σε μεγάλους κινδύνους που απειλούν τη χώρα μας και τον ίδιο το λαό σε τούτες τις δύσκολες και σκοτεινές μέρες που περνάμε ως έθνος.
Και θα ήθελα από την αρχή να προϊδεάσω ότι δε φιλοδοξώ να προτείνω τις δέουσες και καλύτερες δυνατές λύσεις στα τωρινά μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα μας. Και σε αυτά αναφέρω το νοσούν ΕΣΥ, το πολύπαθο επί χρόνια τώρα θέμα της Παιδείας μας ,την οικονομική δυσπραγία της χώρας μας και τους εξωτερικούς κινδύνους από την εξ ανατολών κακή γειτόνισσά μας. Αν και έχω απόψεις πάνω σ΄αυτά , άλλοι όμως είναι οι βαθείς γνώστες, οι ειδικοί και αρμόδιοι για την αντιμετώπισή τους.
Στόχος μου εδώ είναι να συμβάλω ως συν-πολίτης που επιβάλλεται να έχει πειστικό «λόγο» στον τρόπο και τακτική επίλυσης κοινωνικών προβλημάτων, τα οποία βεβαίως αφορούν και σε με τον ίδιο. Στο πώς δηλαδή οι ηγέτες μας μπορούν να πείσουν το λαό, όταν μάλιστα αυτός είναι ένας , κατά τη γνώμη μου, δύσπιστος κι ανυπάκουος λαός στα όσα εκάστοτε ακούει, καθόσον έχει προδοθεί κι εξαπατηθεί από τους ηγέτες του πολλάκις κατά το παρελθόν.
Βασική μου ήγουν επιδίωξη είναι να επισημάνω στους ηγέτες μας, και ίσως να τους παρακινήσω, να ακολουθήσουν τη δοκιμασμένη οδό που άσκησαν προς την πειθώ του λαού μεγάλοι ηγέτες στο παρελθόν, και δη στην αρχαία Ελλάδα, όπως ο Σόλων, ο Περικλής, ο Θεμιστοκλής κι άλλοι επιφανείς ηγέτες, καθώς και δεινοί ρήτορες σε συνελεύσεις του λαού για κρίσιμα θέματα.. Και θα ήθελα να ξεκινήσω με τον Δημοσθένη.
Φρονώ δηλαδή πως, σ΄αυτές τις σημερινές και δύσκολες για το έθνος μας στιγμές, ο κάθε ηγέτης μας πρέπει, κατά πρώτον, να παραδειγματιστεί απ΄τον αρχαίο πολιτικό και ρήτορα Δημοσθένη που στον περίφημο λόγο του «περί ειρήνης» προσπάθησε με όλες του τις δυνάμεις να πείσει και να μονοιάσει τους Αθηναίους , ώστε να κάνουν την ειρήνη με τον ισχυρό τότε Φίλιππο που απειλούσε την Αθήνα.
Βλέποντας δηλαδή ότι γύρω στο 350 π.Χ. η Αθήνα δεν είχε τη στρατιωτική δύναμη , καθώς και την απαραίτητη σύμπνοια του λαού, για να αντιπαρατεθεί στο Μακεδόνα βασιλιά, κινήθηκε δυναμικά στο διπλωματικό πεδίο για τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη , τόσο για την Αθήνα όσο και για τις άλλες ελληνικές πόλεις της νότιας Ελλάδας , πολλές από τις οποίες ήταν συμμαχικές προς την Αθήνα. Το σχέδιό του ήταν να σταλούν πρεσβείες στο Φίλιππο και να συνδιαλεχθούν μαζί του.
Και με τρεις αλλεπάλληλες αντιπροσωπίες μεταξύ των, κατάφερε με τη γνωστή «ειρήνη του Φιλοκράτη» να αποσοβήσει τους άμεσους κινδύνους για την Αθήνα και τις άλλες συμμαχικές της πόλεις, έστω και μέχρι το 338 π.Χ., όταν τελικά με την καθοριστική μάχη της Χαιρώνειας ο Φίλιππος κατέκτησε και τη νότια Ελλάδα.
Ο Δημοσθένης δηλαδή, στις δύσκολες τότε διαπραγματεύσεις, είχε καταφέρει να γίνει δεκτό εκατέρωθεν το «ut possidetis, ita possideatis», που σημαίνει «όπως κατέχετε, έτσι μπορείτε να έχετε». Και στον περίφημο λόγο του «περί ειρήνης» διαφαίνεται η προσπάθειά του αρχικά να αφυπνίσει τους συμπατριώτες του και να αντιληφθούν τον άμεσο τότε κίνδυνο που λεγόταν Φίλιππος, εάν παρέμεναν αδρανείς κι ενεργούσαν αφρόνως.
Αφού λοιπόν ανέβηκε στο βήμα και χρησιμοποιώντας τη ρητορική του δεινότητα και την πειθώ, με επίκληση στη λογική, στο συναίσθημα, στο ήθος του δέκτη και με επίθεση στο ήθος του αντιπάλου ξεκίνησε το λόγο του προς αυτούς λέγων:
«Ορώ μεν, ω άνδρες Αθηναίοι, τα παρόντα πράγματα πολλὴν δυσκολίαν έχοντα και ταραχὴν ου μόνον τω πολλὰ προείσθαι και μηδὲν είναι προύργου περί αυτών ευ λέγειν, αλλὰ και περὶ των υπολοίπων κατὰ ταυτὰ μηδὲ καθ’ εν το συμφέρον πάντας ηγείσθαι, αλλὰ τοις μεν ωδί, τοις δ’ ετέρως δοκείν. δυσκόλου δ’ όντος φύσει και χαλεπού του βουλεύεσθαι, έτι πολλώ χαλεπώτερον υμείς αυτὸ πεποιήκατ’, ω άνδρες Αθηναίοι• οι μεν γαρ άλλοι πάντες άνθρωποι προ των πραγμάτων ειώθασι χρήσθαι τω βουλεύεσθαι, υμείς δε μετὰ τα πράγματα. εκ δε τούτου συμβαίνει παρὰ πάντα τον χρόνον ον οίδ’ εγώ, τον μεν οις αν αμάρτητ’ επιτιμώντα ευδοκιμείν και δοκείν ευ λέγειν, τα δε πράγματα και περὶ ων βουλεύεσθ’ εκφεύγειν υμάς…»
Και σε μετάφραση
Βλέπω μεν, Αθηναίοι, ότι η σημερινή κατάσταση των πραγμάτων προκαλεί μεγάλο προβληματισμό κι αμηχανία , όχι μόνον επειδή από την αμέλειά μας πολλά έχουν χαθεί και καθόλου δεν ωφελεί να εκφωνεί κανείς ωραίους λόγους γι αυτά αλλά και διότι, ως προς εκείνα που μας έχουν απομείνει , ούτε και σε ένα σημείο δε συμφωνούν όλοι σε ό, τι αφορά σε κείνο που μας ωφελεί, αλλά άλλοι μεν έχουν αυτή τη γνώμη, άλλοι δε εκείνη.
Μολονότι όμως από τη φύση της είναι δύσκολη δουλειά η λήψη μιας απόφασης , εσείς, Αθηναίοι, την έχετε κάνει ακόμα δυσκολότερη. διότι όλοι μεν οι άλλοι άνθρωποι συνηθίζουν να παίρνουν αποφάσεις πριν από τα γεγονότα, ενώ εσείς μετά από αυτά .Το αποτέλεσμα δε τούτου είναι, καθ' όλον τον χρόνο που εγώ ενθυμούμαι, ότι αυτός που ελέγχει στη συνέλευση τα σφάλματά σας τυχαίνει από μέρος σας επιδοκιμασίας και θεωρείται δεινός ρήτορας, αυτά όμως τα πράγματα, δηλαδή εκείνα περί των οποίων συσκέπτεσθε, σας διαφεύγουν…
Και με αυτά κι άλλα πειστικά που τους είπε, με τη ρητορική του δεινότητα που τον χαρακτήριζε, κατάφερε τότε να πάρουν τελικά οι Αθηναίοι τις δέουσες αποφάσεις για τη δύσκολη κατάσταση που αντιμετώπιζαν.
Επίσης, όταν ο Ευρυβιάδης, ο Σπαρτιάτης αρχιναύαρχος όλων των Ελλήνων στη ναυμαχία του Αρτεμισίου, είχε διαφορετική άποψη για το πού θα έπρεπε να διεξαχθεί η αποφασιστική και κρίσιμη ναυμαχία των Ελλήνων εναντίον των Περσών, στον Ισθμό ή στη Σαλαμίνα, σηκώνοντας το ραβδί του εναντίον του διαφωνούντος Θεμιστοκλή εκείνος του είπε την περίφημη φράση: «πάταξον μεν, άκουσον δε». Και εισακούστηκε, για να διεξαχθεί τελικά εκείνη η μεγάλης ιστορικής σημασίας ναυμαχία στη Σαλαμίνα με τη γνωστή νίκη των Ελλήνων. Η σωφροσύνη και συνεννόηση είχε επικρατήσει κι επέφερε το ποθητό αποτέλεσμα
Θα μπορούσα να αναφέρω και πολλούς άλλους ηγέτες της χώρας μας από το μακρύ παρελθόν , οι οποίοι πάνω στα δύσκολα της χώρας μας άφηναν πάντα κατά μέρος τις όποιες διαφωνίες τους, ομονοούσαν και συνεργάζονταν από κοινού με το λαό δίπλα τους μονοιασμένο από αυτούς, για να ξεπερνάνε τα δύσκολα προβλήματα. Οποία διαφορά με τους σημερινούς ηγέτες μας που αναλώνονται στα δύσκολα σε αλεκτορομαχίες και αλλήλοις διαξιφισμούς, στεκόμενοι μόνο κι ανυποχώρητοι στο «πάταξον αυτόν»..
Θα κλείσω, όμως, με τη μεγάλη προσωπικότητα της λαμπρής εποχής της αρχαίας Αθήνας, τον Περικλή. Όταν δηλαδή οι συμπολίτες του για ένα διάστημα είχαν ταχθεί εναντίον του επιβάλλοντάς του και πρόστιμο, εκείνος συμμορφούμενος στους κανόνες της δημοκρατίας δε διαμαρτυρήθηκε . Και ξαναϋπηρέτησε με σθένος την πατρίδα του όταν εκείνοι, μετανιωμένοι κι αναγνωρίζοντάς τις μεγάλες του ικανότητες στο διοικείν και προνοείν , τον ανακάλεσαν στην εξουσία και στη συνέχεια πέτυχε σπουδαία πράγματα. Δείγμα μεγάλου ηγέτη και χαρισματικής προσωπικότητας.
Χρειάζεται λοιπόν σωφροσύνη και συνεννόηση απ΄όλους μας στα δύσκολα, και προπαντός από τους ηγέτες μας όταν έχουν να λύσουν δύσκολα εθνικά προβλήματα. Και με αυτό θα ήθελα να κλείσω με τα λόγια του Περικλή, στα όσα δηλαδή είπε στους συμπολίτες του στο κύκνειο άσμα του.
Λόγια όμως που οι άφρονες διάδοχοί του δεν τα έλαβαν υπόψη τους , αλλά ως ανίκανοι, ιδιοτελείς, δημαγωγοί, με έλλειψη διορατικότητας, με την αδιαλλαξία τους, τη φίλαρχία και πολιτική τους μετριότητα αποδιοργάνωσαν τους θεσμούς , καταρράκωσαν τα πολιτικά ήθη με αποτέλεσμα να οδηγήσουν την πόλη των Αθηνών σε εμφύλια διαμάχη και παρακμή. Είχε πει λοιπόν ο χαρισματικός εκείνος ηγέτης, γνωρίζοντας άριστα τη σημασία της αποφασιστικότητας και δράσης στα δύσκολα, στο κύκνειο άσμα του προς τους Αθηναίους- (Θουκυδίδης)
«..και Λακεδαιμονίοις μήτε επικηρυκεύεσθε μήτε ένδηλοι έστε τοις παρούσι πόνοις βαρυνόμενοι, ως οίτινες προς τας ξυμφοράς γνώμη μεν ήκιστα λυπούνται έργω δε μάλιστα αντέχουσιν, ούτοι και πόλεων και ιδιωτών κράτιστοι εισίν» δηλαδή: Μη στέλλετε πρέσβεις προς τους Λακεδαιμονίους για να υποβάλλετε προτάσεις ειρήνης, μήτε να αφήσετε αυτούς να εννοήσουν, ότι τα σημερινά σας βάσανα καταβάλλουν το ηθικό σας, καθόσον άριστοι είναι εκείνοι- είτε πρόκειται για πόλεις είτε πρόκειται για ιδιώτες- που δεν κλονίζεται το ηθικό τους από συμφορές, εκείνοι που δείχνουν μεγαλύτερη αποφασιστικότητα στη δράση.
Και ο νοών νοείτω.
