Οι άλλες όψεις της μοναξιάς - Η γνώμη των ειδικών για το πότε και πόσο δικαιολογείται να μένουμε «με τον εαυτό» μας

H Ελένη Κ. λατρεύει να είναι μόνη. Είναι καθηγήτρια γαλλικών, έκανε πολλές σχέσεις στη ζωή της, είχε κατά καιρούς πολλούς φίλους. Πλέον ζει μόνη. Δεν απογοητεύτηκε, δεν προδόθηκε, επέλεξε τη μοναξιά της. Η ζωή της τής αρέσει. Περνάει χρόνο με τον εαυτό της, για τον εαυτό της, όπως λέει χαρακτηριστικά στο «Βήμα». «Κάποτε έκανα υποχωρήσεις. Εκανα πράγματα που δεν ήθελα για να μη χαλάσω την παρέα, να μη γίνω δυσάρεστη. Πλέον, και μετά από προσπάθεια, έμαθα να λέω όχι! Κι αυτό είναι κάτι που με κάνει χαρούμενη».
Η μοναξιά δεν έχει φύλο, δεν έχει ηλικία, δεν έχει πόλη. Για κάποιους είναι επιλογή, για άλλους μονόδρομος, μερικές φορές, ένας μονόδρομος που αγαπήθηκε κι έγινε επιλογή. Πόσο μπορεί να κρατήσει όμως η μοναξιά; Μπορεί να κρατήσει για πάντα; Βιβλία, ποιήματα, κινηματογραφικές ταινίες και τραγούδια έχουν γραφτεί για τη μοναξιά και τους μοναχικούς ανθρώπους. Αλλοι απογοητεύτηκαν, προδόθηκαν και κλείστηκαν στον εαυτό τους, άλλοι κλείστηκαν στον εαυτό τους για να μην πληγωθούν, να μην προδοθούν, να μην απογοητευτούν. Αλλοτε είναι αδυναμία και άλλοτε δύναμη.
«Την απολαμβάνω!»

Οπως λέει η Ελένη, έχουμε δώσει στη λέξη «μοναξιά» μία αρνητική χροιά, μία αρνητική ερμηνεία. «Η μοναξιά όμως μπορεί να είναι κάτι καλό, κάτι όμορφο. Μετά από πολλά χρόνια υποχωρήσεων μπορώ πλέον να πω με βεβαιότητα ότι απολαμβάνω τη μοναξιά μου. Είναι επιλογή μου. Δεν νιώθω μόνη μέσα στη μοναξιά μου! Μου αρέσει να φροντίζω τον εαυτό μου και την εξωτερική μου εμφάνιση. Μου αρέσει να διαβάζω τα βιβλία που αγαπώ. Να βλέπω τις σειρές που αγαπώ, το ένα επεισόδιο μετά το άλλο. Ασχολούμαι με τους μαθητές μου. Εχω οικογένεια, έχω φίλους, απλά επιλέγω πότε και για πόσο θα τους δω. Και ναι, μπορώ να σας πω με βεβαιότητα ότι όταν κλείνω την πόρτα του σπιτιού μου, το βράδυ, κλειδώνω την πόρτα, σβήνω τα φώτα, και είμαι χαρούμενη που είμαι μόνη».

Σε μία κοινωνία όπου όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν χωρίς συντρόφους και παιδιά, όπου όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι επιλέγουν την τηλεργασία και διασκεδάζουν μόνοι, είναι η μοναξιά πρόβλημα; Ή είναι δύναμη; Προϋπόθεση για το δεύτερο, όπως λένε οι ειδικοί, είναι να μπορείς να διαγνώσεις τις αιτίες που σε κάνουν να επιλέγεις τη μοναξιά σου και να μπορείς να βγεις από αυτήν όταν η ανάγκη της απομόνωσης πάψει να υπάρχει.

«Αν το έχουμε ανάγκη, η μοναξιά μπορεί να είναι επιλογή. Δεν είναι κακό να κάνουμε πράγματα μόνοι μας. Να αθληθούμε, να χορέψουμε, ακόμα και να βγούμε έξω μόνοι μας για φαγητό. Μπορούμε να είμαστε μόνοι για όποιο χρονικό διάστημα νιώθουμε την ανάγκη να είμαστε μόνοι. Να το απολαύσουμε. Να αναγνωρίσουμε αυτά που έχουμε κατακτήσει χωρίς να κάνουμε συγκρίσεις. Υπάρχει όμως μία προϋπόθεση: να κάνουμε μία ειλικρινή κουβέντα με τον εαυτό μας και να καταλάβουμε πού οφείλεται αυτό το συναίσθημα. Αυτό είναι το πρώτο βήμα. Το δεύτερο βήμα είναι η διαχείριση του συναισθήματος» λέει η ψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου.

Υπάρχουν τόσες αιτίες και βαθμοί μοναξιάς όσοι και οι μοναχικοί άνθρωποι, λένε οι ειδικοί. «Η επιλογή της μοναχικότητας δεν πρέπει να αποδίδεται πάντα σε κάποιο υπόβαθρο ψυχικής νόσου ή παθολογικών χαρακτηριστικών προσωπικότητας, καθώς μπορεί να πρόκειται για μία συνειδητή και συμπαγή, αν και δύσβατη, προσωπική επιλογή ωριμότητας και εσωτερικής ισορροπίας. Αυτό εξηγεί και το γιατί η μοναξιά μπορεί να καταπολεμηθεί, κυρίως, βοηθώντας τους ανθρώπους να αισθάνονται καλύτερα με την παρέα του εαυτού τους» εξηγεί ο ψυχίατρος Χρίστος Χ. Λιάπης.

Ο κ. Αναστάσης είναι 70 ετών. Στη ζωή του τα έκανε όλα. Εχει παιδιά και εγγόνια. Είναι πλέον συνταξιούχος. Πριν από λίγα χρόνια έχασε τη γυναίκα του. Στην αρχή κλείστηκε στον εαυτό του «Οταν είσαι μία ζωή με έναν άνθρωπο αλλάζουν όλα ξαφνικά και δεν μπορείς να το δεχθείς εύκολα» λέει στο «Βήμα». Μετά άρχισε να αποφεύγει τις οικογενειακές συναθροίσεις. Ενιωθε κουρασμένος. «Είμαι μεγάλος εγώ» έλεγε στα παιδιά του. Τα έβαλε κάτω, τα μέτρησε και συνειδητοποίησε ότι τουλάχιστον αυτή την περίοδο της ζωής του θέλει να είναι μόνος, νιώθει την ανάγκη της μοναξιάς. «Δεν έχω κατάθλιψη. Δεν είμαι απογοητευμένος από τη ζωή. Είμαι πλήρης και γεμάτος, απλά αυτή την περίοδο θέλω να είμαι μόνος. Να ασχολούμαι με τα ζώα μου, με τα φυτά μου, να κάνω τους περιπάτους μου, να διαβάζω τις εφημερίδες μου και να κάθομαι μόνο στο καφενείο να παρατηρώ τους ανθρώπους. Είναι κακό αυτό;» διερωτάται από ένα τραπεζάκι στο καφενείο όπου τον συναντήσαμε.
Η μοναξιά του Πάσχα

Η κυρία Καππάτου θυμίζει βέβαια ότι υπάρχει και η μοναξιά του Πάσχα, μια μοναξιά που σηματοδοτεί αναμνήσεις, αφού, από το σκηνικό, όσο τα χρόνια περνούν, κάποιοι λείπουν, ένας παππούς, μία γιαγιά, ο πατέρας, η μητέρα ή ακόμα και ένας ή μία σύντροφος. «Η μοναξιά του Πάσχα λειτουργεί ως μία ηχηρή υπενθύμιση της απώλειας, και αυτό δικαιολογεί την τάση πολλών ατόμων για απομόνωση». Για άλλα άτομα, όπως εξηγεί η ψυχολόγος, η συνεύρεση, ο συγχρωτισμός με τα άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος μπορεί να μην είναι ευχάριστος. «Μπορεί να υπάρχουν συγκρούσεις ή επιβαρυντικά συναισθήματα κρυμμένα κάτω από το χαλί» υποστηρίζει, τονίζοντας ότι η μοναξιά δεν είναι άγνωστο συναίσθημα ακόμα και για τις παιδικές και εφηβικές ηλικίες. «Οι ημέρες των μεγάλων εορτών και ιδιαίτερα των Αγίων Ημερών του Πάσχα σημασιοδοτούνται και από ένα ξεχωριστό φορτίο αναμνήσεων και προσδοκιών, εμπεριέχοντας, όμως, συχνά, και το παθογενές δυναμικό της διαπροσωπικής έντασης, των συγκρούσεων, των ματαιώσεων και των απογοητεύσεων» υποστηρίζει ο κ. Λιάπης.

Βελίκα Καραβάλτσιου (Το Βήμα)