Από την Δρ Φανή Μπαλαμώτη-Κουτεντάκη, Φιλόλογο - Κοινωνική Ανθρωπολόγο, λάβαμε και δημοσιεύουμε το παρακάτω κείμενο: 

Αποχαιρετισμός σε μια Φιλέλληνα

Diana Wardle (30/12/1948 – 29/12/2023)

Τύχη αγαθή διασταύρωσε τους δρόμους μας πριν σαράντα και πλέον χρόνια όταν, ούσα μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο του Βirmingham της Αγγλίας, μου ζητήθηκε από τον σύζυγό της, αρχαιολόγο Καθηγητή Κen Wardle να κάνω μαθήματα Ελληνικών στην κόρη τους, περίπου 10 χρονών τότε.

Έτσι άνοιξε για εμένα και την μετέπειτα οικογένειά μου μια μεγάλη πόρτα, μια τεράστια πηγή γνώσης, που μετατράπηκε σε μια καινούρια οικογένεια με την οποία δεθήκαμε με περισσή αγάπη. Ήταν πάντα δίπλα μας σε κάθε φάση της ζωής μας, κάτι που ακόμη συνεχίζεται.

Η Diana έζησε, λόγω του επαγγέλματος του πατέρα της (αξιωματικός του Βρετανικού στρατού), εκτός απ’ την Αγγλία όπου γεννήθηκε, στη Γερμανία, το Βέλγιο και την Ιρλανδία, με αποτέλεσμα να μιλά άπταιστα γερμανικά και γαλλικά, καθώς και πολύ καλά ελληνικά.

Η αγάπη της για τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό καθόρισε το αντικείμενο σπουδών της στην Αρχαιολογία, και ήταν στο Institute of Archaeology του Λονδίνου όπου, φοιτήτρια είκοσι ετών, γνώρισε τον μετέπειτα σύζυγό της, τον Ken, ήδη απόφοιτο Κλασικών Σπουδών και Αρχαιολογίας από το Πανεπιστήμιο του Cambridge. Έκτοτε, οι δυό τους πορεύτηκαν μαζί στη ζωή και την επιστήμη, μέχρι που τους χώρισε ο ξαφνικός θάνατός της μια μέρα πριν τα 75α γενέθλιά της.

Καθώς ο σύζυγός της έγινε, λίγο διάστημα μετά την πρώτη μας γνωριμία, ο επιβλέπων Καθηγητής στο διδακτορικό μου, η Diana ήταν από την αρχή δίπλα μου στην πορεία αυτή, ως «άτυπη» επόπτρια, κάνοντας πάντοτε πολύ εύστοχες παρατηρήσεις και σχόλια. Στο σπίτι τους, και μάλιστα στην μεγάλη ζεστή κουζίνα, περάσαμε ατελείωτες ώρες συζητήσεων ως το ξημέρωμα, με βιβλία και χαρτιά απλωμένα πάνω στο τεράστιο μοναστηριακού τύπου τραπέζι, μετά από πάντοτε εξαιρετικά δείπνα, μαγειρεμένα με μεράκι και φροντισμένα στην τελευταία τους λεπτομέρεια από την ίδια.

Νιώθω ότι τα λόγια δεν αρκούν για να περιγράψω τη γυναίκα αυτή. Η Diana ήταν μια πολύ ξεχωριστή γυναίκα, που άφησε εντονότατο το αποτύπωμά της σε όλους όσοι τη γνώρισαν, καθώς στο πρόσωπό της συγκεντρώνονταν πολλές ιδιότητες: θερμή φιλέλλην, αρχαιολόγος, εθνολόγος, ερευνήτρια, γραφίστρια, συλλέκτις, φιλόξενη, εξαιρετική μαγείρισσα εδεσμάτων από διάφορες χώρες συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδος, οικοδέσποινα, πολυπράγμων, αλτρουίστρια, γενναιόδωρη, σύζυγος, μητέρα, γιαγιά, φίλη, συνεργάτις, μέντορας, άοκνη, δραστήρια, δημιουργική, φιλομαθής, καινοτόμος, πολυταξιδεμένη, λάτρις - μεταξύ άλλων- της ανάγνωσης, των μουσείων, της ζωγραφικής, συνεχιστής εθίμων και παραδόσεων αγγλικών, σκωτσέζικων, ιρλανδικών αλλά και ελληνικών, είναι λίγες μόνο από αυτές της τις ιδιότητες.

Από πολύ νεαρή ηλικία ταξίδευε ανελλιπώς στην Ελλάδα, παίρνοντας μέρος σε έρευνες πεδίου και ανασκαφές μαζί με τον Κen και αναλαμβάνοντας τον ρόλο της καταγραφής, αποτύπωσης αλλά και σχεδιασμού των ευρημάτων, με ιδιαίτερο ταλέντο. Στα ταξίδια τους σε όλη την Ευρώπη και κυρίως την Ελλάδα περιηγήθηκαν οδικώς σε μέρη έξω από τις τουριστικές ατραπούς, και δεν δίσταζαν να διανύσουν πολλά χιλιόμετρα για να δούνε ένα μουσείο, μια έκθεση, έναν αμπελώνα ή ένα ταπεινό ταβερνάκι σ’ενα απομακρυσμένο χωριό.

Στη βόρεια Ελλάδα, γνώρισε σαρακατσάνους και γοητεύτηκε από την ενδυμασία των γυναικών, σε βαθμό που εκπόνησε μια πολύ σημαντική μελέτη για την σαρακατσάνικη ποδιά (παναγούλα) η δημοσίευση της οποίας εκκρεμεί και θα επιμεληθεί αυτής η κόρη της. Η τελευταία μεγάλη εργασία της, που φιλοξενήθηκε με μεγάλη επιτυχία στα αρχαιολογικά μουσεία Αθηνών και Θεσσαλονίκης το 2019, αφορούσε την αναπαράσταση Μυκηναϊκών και Μινωικών ενδυμασιών, αποτέλεσμα πολύχρονης σχολαστικής έρευνας και λεπτομερούς κατασκευής από την ίδια και μιας εκλεκτής ομάδας συνεργατών της.

Τα τελευταία Χριστούγεννα γιορτάσαμε όλοι μαζί στο σπίτι τους, όπως κάναμε δεκαετίες τώρα, και τέσσερις μέρες αργότερα έφυγε αναπάντεχα, αφήνοντας ένα μεγάλο κενό και μια απέραντη θλίψη. Η Diana αγάπησε και αγαπήθηκε πολύ στη ζωή της, όχι μόνο από τον Ken, την κόρη τους Nicola και τις εγγονές τους Amalia και Kleio, αλλά και από τους πολυάριθμους φίλους, συναδέλφους και συνεργάτες της.

Στην κηδεία της, την αποχαιρετήσαμε με λόγους εγκάρδιους και συγκινητικούς που παίνεψαν την φιλοξενία, δοτικότητα και δημιουργικότητά της, μια απαγγελία της Ιθάκης του Καβάφη και του ποιήματος ‘No man is an island’ του John Dunn, μουσικά ακούσματα με Elgar, Dyson, τον «μύθο» του Χατζιδάκι, ιρλανδέζικες γκάιντες, ηπειρώτικα μοιρολόγια και τέλος έναν χορό στα τρία στη μνήμη της.

Νιώθουμε πραγματικά τυχεροί και ευγνώμονες που η ξεχωριστή αυτή γυναίκα αποτέλεσε ένα τόσο σημαντικό μέρος της ζωής μας, και θα κουβαλάμε για πάντα μέσα μας τον πλούτο που απλόχερα μας δώρισε.

Δρ Φανή Μπαλαμώτη-Κουτεντάκη

Φιλόλογος - Κοινωνική Ανθρωπολόγος"