Ενας τόπος που ζητεί δεύτερο βλέμμα, δηλαδή επιστροφή, είναι ένας τόπος με χωνεμένες στον χρόνο ιστορίες. Είχα από καιρό στον νου να δω από κοντά την ιστορική Αγιά στον νομό Λαρίσης, μία κωμόπολη με ίχνη πολιτισμού και κειμήλια. Αλλά αυτό που δεν περίμενα μου το προσέφερε σχεδόν αναπάντεχα από τα πρώτα βήματα, όταν σε ένα κεντρικό νεοκλασικό διώροφο, που έχει εμπορική χρήση, διέκρινα μια νεοκλασική σφίγγα στην αυλόθυρα. Μου έκανε εντύπωση η απλότητα και η γνησιότητα και για κάποιον λόγο μου ήρθαν αυτόματα στον νου οι πήλινες σφίγγες στα νεοκλασικά της Αθήνας και του Πειραιά που είχε φωτογραφίσει σε ασπρόμαυρο φιλμ ο Στέλιος Σκοπελίτης.

Η Αγιά μου έδωσε τροφή για σκέψη για όλες τις ιστορικές κωμοπόλεις της χώρας που έχουν διάσπαρτα μνημεία αλλά και απλά σπίτια, πολλά από τα οποία σε ερειπιώδη κατάσταση. Προς το δημαρχείο της Αγιάς, στις ανηφοριές, η ομορφιά των παλιών σπιτιών είναι συγκινητική. Πολλά είναι σπίτια χωριάτικα, πανέμορφα στην απλότητα και στη σοφία τους, δείχνουν εκείνον τον τοπικό πολιτισμό που επιζεί όπως μπορεί. Αλλά είδα και σπίτια με περισσότερο αστικό χαρακτήρα, με ευγένεια και αρχοντιά, ορισμένα σε γνήσιο νεοκλασικό ρυθμό της παλιάς Ελλάδας, με κυμάτια, θριγκούς, ακροκέραμα. Ξέχασα τη γεμάτη καφετέριες πλατεία, ξέχειλη από κόσμο, και εστίασα σε εκείνη την απόκοσμη σιωπή που τύλιγε τα παλιά σπίτια της Αγιάς.

Η Αγιά έχει τη θέση και την ιστορία της, αλλά είναι και ένα παράδειγμα. Για όλες τις μικρές πόλεις που αν είναι τυχερές όπως η Αγιά, δίπλα στα θέρετρα των Λαρισαίων, έχουν κόσμο και κίνηση, αν όμως είναι πιο απομακρυσμένες, μαθαίνουν να ζουν μόνες. Υπάρχει ένα τεράστιο απόθεμα αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, που είναι θέμα τύχης να διασωθεί. Τα παλιά σπίτια στην Αγιά προκαλούν σκέψεις.

Νίκος Βατόπουλος (Καθημερινή)