Ως συνέχεια της Α΄ Κυριακής των Νηστειών, κατά την οποία γιορτάζεται η αναστήλωση των ιερών εικόνων, η Εκκλησία όρισε την επόμενη Κυριακή να τιμάται η μνήμη του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. 

Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η μνήμη του οποίου τιμάται στις 14 Νοεμβρίου και τη δεύτερη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (Β’ Νηστειών). Ο Γρηγόριος Παλαμάς διετέλεσε αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (1347-1359) και αναδείχθηκε ως ο κύριος εκπρόσωπος της Ησυχαστικής Θεολογίας κι ένας από τους σπουδαιότερους και επιδραστικότερους θεολόγους της Ορθοδοξίας.

Ο Γρηγόριος Παλαμάς γεννήθηκε το 1296 στην Κωνσταντινούπολη. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές παρακολούθησε μαθήματα στην ανώτερη σχολή της γενέτειράς του, κοντά στον φιλόσοφο Θεόδωρο Μετοχίτη. Διέκοψε, όμως, τις σπουδές του για να αφιερωθεί στον ασκητισμό στο όρος Παπίκιο της Ροδόπης. Μυήθηκε στην άσκηση της νοεράς προσευχής (ή «προσευχή της καρδιάς»), που είναι η βάση της ησυχαστικής μεθόδου προσευχής, από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Αθανάσιο Α’ και τον επίσκοπο Φιλαδελφείας Θεόληπτο. Μετά το Παπίκιο όρος κατέφυγε στο Άγιο Όρος, όπου ασκήτευσε μέχρι το 1331. Ενδιάμεσα χειροτονήθηκε πρεσβύτερος, το 1326, στη Θεσσαλονίκη.

Στο θεολογικό προσκήνιο εμφανίστηκε κατά την περίοδο των λεγόμενων «ησυχαστικών ερίδων», που αφορούσε το δόγμα της φύσης του Θεού και των μεθόδων προσευχής, και κυριαρχήθηκε από την αντιπαράθεση του Γρηγορίου Παλαμά με τον δυτικίζοντα Βαρλαάμ Καλαβρό, λόγιο έλληνα μοναχό από τη Νότια Ιταλία. Ο Βαρλαάμ τόνιζε ότι μπορούμε να γνωρίσουμε τον Θεό μόνο έμμεσα και όχι άμεσα, όπως πίστευαν οι Ησυχαστές.

Ο Γρηγόριος ανέλαβε να τους υπερασπιστεί, αναπτύσσοντας τη διάκριση μεταξύ ουσίας και ενεργειών του Θεού. Υποστήριξε ότι γνωρίζουμε τις ενέργειες του Θεού, αλλά όχι την ουσία Του. Σε γενικές γραμμές, υπερασπίστηκε την παράδοση των Πατέρων της εκκλησίας, απέναντι στον κίνδυνο αλλοίωσης της πίστης από την ορθολογιστική εισβολή του φιλοσοφικού στοχασμού, που εκπορευόταν από τη Δύση.

Η διδασκαλία του επικυρώθηκε από δύο τοπικές συνόδους, που συνήλθαν στην Κωνσταντινούπολη, το 1341 και το 1351. Οι σύνοδοι αυτές δεν αναγνωρίζονται από τη Δυτική Χριστιανοσύνη, αν και πολλοί δυτικοί χριστιανοί δέχονται τη θεολογία του Παλαμά.

Το όνομά του ενεπλάκη στις δυναστικές διαμάχες του Βυζαντίου και φυλακίστηκε ως οπαδός του διεκδικητή του θρόνου Ιωάννη Καντακουζηνού, με απόφαση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννη Καλέκα, φίλου του Βαρλαάμ. Μετά την άνοδο του Ιωάννη Καντακουζηνού στο θρόνο του Βυζαντίου, το 1346, ο Καλέκας καθαιρέθηκε και νέος πατριάρχης εκλέχθηκε ο Ισίδωρος Βουχεράς, φίλος του Παλαμά.

Το 1347 εκλέχθηκε αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης και ανέλαβε τα καθήκοντά του τρία χρόνια αργότερα, καθώς παρεμποδίστηκε από την παράταξη των Ζηλωτών, που ήταν αντίπαλοι του αυτοκράτορα Ιωάννη Καντακουζηνού.

Ο Γρηγόριος Παλαμάς απεδήμησε εις Κύριον στις 14 Νοεμβρίου 1359, σε ηλικία 63 ετών. Το 1368 αγιοποιήθηκε με απόφαση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Φιλόθεου Κόκκινου. Τα λείψανά του φυλάσσονται στο Μητροπολιτικό Καθεδρικό Ναό της Θεσσαλονίκης, που φέρει το όνομά του.

sansimera.gr