«Πάρα πολλοί κρατούμενοι στην Ελλάδα εξακολουθούν να κρατούνται σε συνθήκες που αποτελούν προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς τους». Αυτό είναι το συμπέρασμα της επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας (CPT), μετά την επίσκεψη σε σωφρονιστικά καταστήματα της Ελλάδας στα τέλη του 2021. Η επιτροπή είχε στόχο να εξετάσει τη μεταχείριση των κρατουμένων σήμερα και να ελέγξει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στους τομείς του υπερπληθυσμού, της βίας, των συνθηκών κράτησης, της έλλειψης προσωπικού κ.ά., μετά την τελευταία έκθεση-κόλαφο για την κατάσταση των ελληνικών φυλακών το 2011. Οπως αναφέρεται στη νέα έκθεση που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, «μια δεκαετία αργότερα (…) δεν έχει υπάρξει καμία απτή βελτίωση στη μεταχείριση των κρατουμένων».

Κατά τον χρόνο της επίσκεψης τον Νοέμβριο – Δεκέμβριο 2021, ο πληθυσμός των καταστημάτων κράτησης ανερχόταν σε 11.1827 θέσεις με χωρητικότητα 10.175 θέσεων (δηλ. ποσοστό πληρότητας 110%). Οπως σημειώνεται, ωστόσο, η κατανομή των κρατουμένων μεταξύ των καταστημάτων κράτησης δείχνει ότι η κατάσταση είναι πολύ σοβαρότερη. Πράγματι, κατά τον χρόνο της επίσκεψης, 24 από τα 34 καταστήματα κράτησης ήταν υπερπλήρη, με 15 να έχουν ποσοστό πληρότητας άνω του 130%, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων καταστημάτων κράτησης, όπως των Ανδρών Κορυδαλλού (152%), Λάρισας (134%) και Πάτρας (137%).

Το κατάστημα κράτησης Κομοτηνής φιλοξενούσε 280 κρατουμένους με χωρητικότητα 166 θέσεων (πληρότητα 172%), ενώ το κατάστημα κράτησης Ιωαννίνων είχε 126 άτομα για 66 θέσεις (πληρότητα 190%). Αντιθέτως, ορισμένα αγροτικά καταστήματα κράτησης, όπως της Αγιάς Χανίων και της Κασσάνδρας Χαλκιδικής, κυρίως λόγω των αυστηρών κριτηρίων για τη μεταφορά κρατουμένων σε αυτά, λειτουργούσαν μόλις στο 35% της χωρητικότητάς τους. Το κατάστημα κράτησης Τίρυνθας Αργολίδας χωρητικότητας 302 θέσεων είχε μόνο 47 άτομα!

Σύμφωνα με την έκθεση, ο υπερπληθυσμός αποτελεί σταθερό χαρακτηριστικό του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος εδώ και πολλά χρόνια. Η θέσπιση έκτακτων μέτρων δυνάμει του νόμου 4322/2015 δεν έλυσε το πρόβλημα.

«Οι παρεμβάσεις αυτές αποσκοπούσαν μόνο στη διαχείριση του προβλήματος και δεν συνοδεύονταν από πολιτικές για την αντιμετώπιση των αιτίων του υπερπληθυσμού. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις οι κρατούμενοι εξακολουθούν να κρατούνται σε υπερπλήρη κελιά ή κοιτώνες που προσφέρουν λιγότερο από 4 τ.μ. χώρους διαβίωσης, και σε πολλές περιπτώσεις λιγότερο από 3 τ.μ. ανά άτομο».

Δεδομένου ότι οι μεγάλες ποινές φυλάκισης αποτελούν παράγοντα υπερπληθυσμού, αξίζει να σημειωθεί ότι τον Ιανουάριο του 2021 το 84% (6.856) των καταδικασθέντων κρατουμένων εξέτιε μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης, άνω των πέντε ετών, σε σύγκριση με τον μέσο όρο του Συμβουλίου της Ευρώπης που είναι 35%. Η επιτροπή εκτιμά ότι οι τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα που εγκρίθηκαν τον Νοέμβριο του 2021 θα οδηγήσουν σε περαιτέρω αύξηση των ποινών για ορισμένα εγκλήματα. Στην επίσημη απάντησή της η ελληνική πλευρά αναφέρει ότι από τα κλειστά καταστήματα κράτησης θα μεταχθεί αριθμός περίπου 600 κρατουμένων στα αγροτικά, ότι δημιουργούνται νέα καταστήματα κράτησης και ότι προωθείται η ενίσχυση των εναλλακτικών μέτρων έκτισης ποινής και δη ο θεσμός της ηλεκτρονικής επιτήρησης.

Σε σχέση με την κακομεταχείριση των κρατουμένων, η επιτροπή σημειώνει ότι στα περισσότερα σωφρονιστικά καταστήματα δεν αναφέρθηκαν προβλήματα. Εξαίρεση αποτέλεσε το σωφρονιστικό κατάστημα της Κέρκυρας όπου η αντιπροσωπεία κατέγραψε ισχυρισμούς για σωματική κακομεταχείριση κρατουμένων (γροθιές και κλωτσιές) από ορισμένους σωφρονιστικούς υπαλλήλους, η οποία λάμβανε χώρα είτε στα κελιά είτε σε εγκαταλειμμένη πτέρυγα στην είσοδο του ιδρύματος και θεωρήθηκε ότι επιβαλλόταν ως τιμωρία για την αμφισβήτηση των εντολών που έδιναν οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι. Η επίσκεψη στην πτέρυγα έδειξε ότι είχε χρησιμοποιηθεί πρόσφατα «με βρώμικες κουβέρτες και ένα αφρώδες στρώμα στο πάτωμα, καθώς και μερικά άδεια μπουκάλια νερού και περιττώματα στην τουαλέτα ενός κελιού. Τα κελιά ήταν εντελώς απαράδεκτα για την κράτηση ατόμων ακόμη και για μικρά χρονικά διαστήματα (βρώμικα, υγρά, ερειπωμένα, χωρίς τρεχούμενο νερό, χωρίς πρόσβαση σε φυσικό φως, με ετοιμόρροπους τοίχους και περιορισμένο εξαερισμό)».

Η CPT σημείωσε ότι η σημερινή ελληνική κυβέρνηση ανέλαβε καθήκοντα τον Ιούλιο του 2019 και ότι κληρονόμησε μια χρόνια κρίση στο σωφρονιστικό σύστημα. Ωστόσο, όπως τονίζει, έχει σημειωθεί επανειλημμένη αδυναμία αντιμετώπισης των συστημικών αναγκών του σωφρονιστικού συστήματος από διαδοχικές κυβερνήσεις. «Το θεμελιώδες ερώτημα για το τι είδους σωφρονιστικό σύστημα θέλει να διαθέτει η Ελλάδα δεν έχει αντιμετωπιστεί. Μόλις απαντηθεί ολοκληρωμένα το ερώτημα αυτό, πρέπει να διατεθούν η απαιτούμενη χρηματοδότηση και οι πόροι για την υλοποίησή του. (…) Η τρέχουσα κατάσταση στα καταστήματα κράτησης αποτελεί κακή εικόνα της Ελλάδας», καταλήγει η επιτροπή.

Η «Κ» επικοινώνησε με τον Κωνσταντίνο Παπαθανασίου, γ.γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής, ο οποίος δεν θέλησε να σχολιάσει την έκθεση. Σημείωσε ότι τις επόμενες μέρες κλιμάκιο της επιτροπής θα συναντηθεί με τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη προκειμένου η ελληνική πλευρά να ενημερώσει για την πρόοδο που έχει γίνει.

Λίνα Γιάνναρου Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ