Αναβίωσαν μνήμες και έκαναν γνωστό τον πατριωτικό και περήφανο τρόπο ζωής των Βλάχων τα δύο βιβλία που παρουσιάστηκαν στην κατάμεστη αίθουσα του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας, «Τα 3 χωριά Τόϊβασι, Καλοχώρι- Χειμάδι- Νέσσων, Ιστορία και μνήμες» του Παύλου Λάλου και «Καλοχώρι- Τόϊβασι –  Ανθρώπων Μνήμες,  Φωτογραφικό Λεύκωμα» του Συλλόγου ΜΕΣ Καλοχωρίου.
Oμιλητής και συντονιστής της εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Τρίτης 16 Ιανουαρίου 2019 ήταν ο εκδότης του περιοδικού «Θεσσαλικό Ημερολόγιο» Κώστας Σπανός, με τον φιλόλογο Κώστα Πάνο να μιλά για «Τα 3 χωριά Τόϊβασι, Καλοχώρι- Χειμάδι- Νέσσων, Ιστορία και μνήμες» και την συγγραφέα-εκπαιδευτικό Κούλα Λέντζιου- Τρίκου με τον συγγραφέα- γιατρό Νίκο Παπαθεοδώρου, για το λεύκωμα «ΚΑΛΟΧΩΡΙ- Τόϊβασι –  Ανθρώπων Μνήμες,  Φωτογραφικό Λεύκωμα» .
Στην προσπάθεια δημιουργίας του λευκώματος που διήρκεσε 6 χρόνια και αποτελείται από φωτογραφίες κατοίκων του χωριού, οι οποίες χρονολογούνται από το 1910 έως το 1960, αναφέρθηκε ο γραμματέας του Συλλόγου Σωτήριος Σιούλας, ενώ απηύθυναν χαιρετισμούς ο Μητροπολίτης Λαρίσης Ιερώνυμος, ο περιφερειακός σύμβουλος Απ. Μπίλλης, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Λάρισας Δημήτρης Τάχος, ο δήμαρχος Τεμπών Κώστας Κολλάτος και ο επιχειρηματίας της Cronos S.A. Ελευθέριος Σαΐτης, ο οποίος και στήριξε την έκδοση των δύο βιβλίων.
Με ευχαριστίες προς τον συγγραφέα του βιβλίου Παύλο Λάλο που του έδωσε την ευκαιρία να επικοινωνήσει με το αναγνωστικό κοινό άρχισε την ομιλία του ο κ. Σπανός, αναλύοντας το βιβλίο των 390 σελίδων που φέρνει τον υπότιτλο Ιστορία και Μνήμες.
«Η εικόνα του εξωφύλλου σε προδιαθέτει πως οι μνήμες αυτές αφορούν μία ποιμενική κοινωνία, μία βλαχόφωνη, για την ακρίβεια κοινωνία. Το όλο έργο απαρτίζεται από 8 βασικά κεφάλαια, στα οποία ο συγγραφέας ακτινογραφεί λεπτομερώς την περιοχή και τους ανθρώπους της.
Στο πρώτο κεφάλαιο, το οποίο είναι ευσύνοπτο, μας δίνει τα χαρακτηριστικά και τη μικρογραφία της περιοχής του πρώην Τόιβασι, στην περιοχή του οποίου εγκαταστάθηκαν βλαχόφωνες με ελληνική συνείδηση οικογένειες. Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει την περιοχή, με τα υψώματα, τις προϊστορικές μαγούλες, τις κορυφές του Χασαμπαλιώτικου βουνού, τα ποικίλα τοπωνύμια. Με τους γεωλογικούς χάρτες δίνει ανάγλυφη την εικόνα τη περιοχής, με τα γεωλογικά ρήματα, τα οποία προξένησαν τον σεισμό του 1941.

Με τον διπλό τίτλο Ανθρωπογεωγραφία – διαχρονική κατοίκηση, ο συγγραφέας μας στο δεύτερο κεφάλαιο, με μεταφέρει πολλές χιλιετίες πίσω, καθώς στην περιοχή υπήρξαν νεολιθικές οικήσεις, προσδιορισμένες από την αρχαιολογική υπηρεσία. Οι τόσες μαγούλες κρύβουν ίχνη ενός πολύ απομακρυσμένου παρελθόντος, όπως το δείχνουν και οι σχετικές φωτογραφίες και το επιβεβαιώνουν οι βιβλιογραφικές παραπομπές. Μετά τις ιστορικές αναφορές, ο λόγος έρχεται στο πρόσφατο παρελθόν. Στο τέλος του 19ου αιώνα ζουν ακόμα στην  περιοχή, στους 3 οικισμούς, οι μουσουλμάνοι Κονιάροι, γύρω από το έλος Τόιβασι. Ο συγγραφέας παραθέτει τις πληροφορίες των περιηγητών και των λογίων της εποχής, για να μας δώσει την εικόνα των 3 οικισμών. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881, η περιοχή αλλάζει όψη. Οι μουσουλμάνοι αναχωρούν για άλλες τουρκοκρατούμενες περιοχές κι έρχονται εδώ Έλληνες βλαχόφωνοι κτηνοτρόφοι, κυρίως Περιβολιώτες, οικογένειες που ξεκαλοκαίριαζαν στην περιοχή της Οχρίδας των Σκοπίων.
Ο Π. Λάλος σημειώνει την πατριωτική στάση των βλαχόφωνων κτηνοτρόφων που δεν δέχθηκαν να πάρουν τη σερβική υπηκοότητα κι εγκατέλειψαν τα λιβάδια τους εκεί για να εγκατασταθούν κοντά στο έλος του Τόιβασι.
Επειδή οι κάτοικοι ήταν κτηνοτρόφοι, ο συγγραφέας ασχολείται λεπτομερώς με το ζωικό κεφάλαιό τους, για κάθε οικογένεια, την περίοδο 1935-1950, με καταγραφή όλων των επωνύμων, γεγονός το οποίο είναι μία προσφορά και στον θεσσαλό ονοματολόγο. Ακολουθεί η συμμετοχή των κατοίκων στους πολέμους και μερικές φωτογραφίες στρατιωτών.
Το τρίτο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στην τοπική αυτοδιοίκηση, από τη δημιουργία των πρώτων θεσσαλικών Δήμων το 1881 και των κοινοτήτων, το 1912, με τα πρόσωπα, τα πληθυσμιακά δεδομένα, τις μετονομασίες των τριών οικισμών, στην προσπάθεια κάθαρσης ονοματολογικώς του τοπίου.
Στο τέταρτο κεφάλαιο ο συγγραφέας παρουσιάζει τα σχολεία των τριών οικισμών, τα διδακτήρια, τους δασκάλους,  τον αριθμό των μαθητών, με πολύ καλή εικονογράφηση. Ακολουθεί η περιγραφή των ναών των χωριών, στο 5 κεφάλαιο.
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει το έκτο κεφάλαιο του έργου, με τον τίτλο Λαϊκός Πολιτισμός, στο οποίο δημοσιεύονται τα δημοτικά τραγούδια της περιοχής, καλαντίσματα και έθιμα, γνωμικά και αινίγματα, παροιμίες και διάφορα έθιμα.
Στο επόμενο έβδομο κεφάλαιο, το σχετικό με το περιβάλλον και τις φυσικές καταστροφές, ξεκινώντας από τον σεισμό του 1941, συνεχίζει με το έλος του Τόιβασι και τον υγροβιότοπο, τις πλημμύρες από το 1893 και εξής και τα τοπωνύμια.
Το κυρίως μέρος του έργου ολοκληρώνεται με την περιγραφή του βουνού Χασάμπαλη, το πράσινο μάρμαρο, τα λατομεία. Ακολουθούν τα παραρτήματα με την καταγραφή των συλλόγων των τριών οικισμών, η καταχώρηση περιλήψεων των πρακτικών της Κοινότητας, πωλητήριων συμβολαίων, ενδιαφέρουσες μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής  για τη νομαδική ζωή, το κοπάδι, το τσελιγκάτο. Οι ανεπιτήδευτες μαρτυρίες πολλών ηλικιωμένων χωριανών δίνουν την ευκαιρία στους νέους να γνωρίσουν τη ζωή των προγόνων τους, να αντιληφθούν τον τρόπο και τα μέσα με τα οποία εκείνοι μεγάλωναν τα παιδιά τους και να προβούν σε μία ηθελημένη  σύγκριση των εποχών, εξάγοντας τα ανάλογα συμπεράσματά τους. Οι μαρτυρίες αυτές θα μπορούσαν να αποτελέσουν την αφετηρία ενός μεγάλου αφηγήματος, πολύ χρήσιμο για όλους μας, ειδικά για όσους ξεχάσαμε το παρελθόν μας.

Το παρουσιαζόμενο βιβλίο του Π. Λάλου, είναι μία επιπλέον απόδειξη, από τις έως τώρα πολλές, ότι όταν λέμε Ιστορία δεν πρέπει να εννοούμε μόνο τις πολεμικές συγκρούσεις οι οποίες σημειώθηκαν στο διάβα των αιώνων. Ιστορία είναι ό,τι έχει περάσει στο παρελθόν, στο πρόσφατο και στο απώτερο, η καθημερινότητα των προγόνων κάθε γενιάς, η καταγραφή οτιδήποτε σημειώθηκε, χωρίς να περιφρονούμε ό,τι δεν είναι γεγονός ηχηρό. Οι μικρές ψηφίδες προστιθέμενες η μία δίπλα στην άλλη δημιουργούν το ψηφιδωτό, τα μικρά καθημερινά γεγονότα που συνέβησαν δημιουργούν μία μικρή μεν, αλλά χρήσιμη ιστορία αυτογνωσίας. Από την άποψη αυτή, κάθε έκδοση τοπικής Ιστορίας είναι απαραίτητη, καθώς κάθε οικισμός, κάθε μικρή κοινότητα έχει την Ιστορία της και πρέπει να την καταγράψουν όσοι έχουν τη θέληση και το απαραίτητο μεράκι.
Ολοκληρώνοντας τη σύντομη παρουσίαση του βιβλίου ας μου επιτραπεί να συγχαρώ τον Π. Λάλο για το ενδιαφέρον που έδειξε προκειμένου να αναδείξει τον χώρο και την Ιστορία των τριών οικισμών του Τόιβασι και τον χορηγό της έκδοσης Λευτέρη Σαΐτη, ο οποίος τιμά τον γενέθλιο τόπο του και τη Θεσσαλία ευρύτερα  με τις δραστηριότητές του».
Το βιβλίο του Παύλου Λάλου είναι μια συνολική μελέτη του πολιτιστικού αποτυπώματος (Ιστορία, Λαογραφία) των κατοίκων των 3 χωριών Καλοχώρι- χειμάδι-Νέσσων (παλιό Τόϊβασι), στην πλειοψηφία τους Ελληνόβλαχοι με ρίζες στο Περιβόλι της Πίνδου. Χρειάστηκε να γίνει επίσκεψη- ταξίδι στο βουνό Γκαλισίτσα της Οχρίδας, όπου πριν έναν αιώνα οι παππούδες των Τοϊβασιτών είχαν τους θερινούς οικισμούς Πάνω και Κάτω Καλύβια Ιστόκ. Το βιβλίο περιλαμβάνει την έρευνα στο αρχείο της Κοινότητας Τόϊβασι- Καλοχωρίου, Συμβόλαια αγοράς από τούρκους Κονιάρους και 110 σελίδες αφηγήσεις κατοίκων. Τα Λεύκωμα είναι ασπρόμαυρες φωτογραφίες των κατοίκων που συγκέντρωσε ο Σύλλογος ΜΕΣ Καλοχωρίου, διασώζοντας τα ήθη της περασμένης ζωής.
Ο συγγραφέας του πρώτου βιβλίου κ. Λάλος, έκλεισε την παρουσίαση με προβολή εικόνων, ενώ  στο τέλος της εκδήλωσης μοιράστηκε φυλλάδιο «Οι Βλάχοι στη Θεσσαλία» του συγγραφέα Νικολάου Μέρτζου.

Βασιλική Πασχάλη - Τσαντοπούλου (agronews.gr)