Τι είναι αυτό που κάνει τον Δεκαπενταύγουστο τόσο μεγάλη και ξεχωριστή γιορτή; Είναι σχεδόν βέβαιο ότι εάν, ως ένα είδος θρησκευτικής δημοσκόπησης, ρωτήσει κάποιος δειγματοληπτικά έναν αριθμό συμπολιτών μας τι τιμούμε το Δεκαπενταύγουστο, πολλοί θα είναι εκείνοι που δεν θα γνωρίζουν ότι η σωστή απάντηση είναι «την κοίμηση της Θεοτόκου». Κι όμως, μετά το Πάσχα και τα Χριστούγεννα, είναι η μεγαλύτερη θρησκευτική γιορτή. Ο Δεκαπενταύγουστος είναι μια γιορτή (περίεργο που χρησιμοποιούμε αυτή την έκφραση όταν ουσιαστικά τιμάται η επέτειος ενός θανάτου. Παραμονή Δεκαπενταύγουστου, σε κήρυγμα που άκουσα σε ένα από τα εκατοντάδες μοναστήρια που γιόρταζαν σε ολόκληρη τη χώρα, δόθηκε η ερμηνεία ότι χαιρόμαστε γιατί αποκτούμε στον άλλο κόσμο έναν πολύ ισχυρό σύμμαχο), η οποία, κατά τη γνώμη μου, πριμοδοτείται από τη θέση της στο ημερολόγιο. Τα Χριστούγεννα, ευρισκόμενα στην καρδιά του χειμώνα, είναι πολύ αδικημένα. Το Πάσχα, από την άλλη, ως κινητή εορτή, μπορεί να το γιορτάσουμε με βροχές και χαμηλές θερμοκρασίες, μπορεί να το γιορτάσουμε σαν να είναι καλοκαίρι. Ο Δεκαπενταύγουστος όμως είναι στην καρδιά του Αυγούστου, την εποχή που στη συντριπτική πλειοψηφία τους οι Ελληνες επιλέγουν να βρίσκονται σε διακοπές.

Σύμφωνα με μια θεωρία, η προτίμηση στον Αύγουστο ως μήνα διακοπών έλκει την καταγωγή της από το αγροτικό παρελθόν της χώρας μας: είναι ο καλοκαιρινός μήνας με τις λιγότερες γεωργικές εργασίες και θεωρείτο ως μήνας ανάπαυσης. Γεγονός παραμένει ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού βρίσκεται σε διακοπές.

Ετσι, κάθε γωνιά της χώρας, όσο απομακρυσμένη και δυσπρόσιτη κι αν είναι, ζωντανεύει. Ακόμα και το τελευταίο χωριουδάκι έχει επισκέπτες. Ταυτόχρονα, σε κάθε γωνιά της χώρας μας υπάρχει μια εκκλησία ή ένα μοναστήρι αφιερωμένο στη χάρη Της. Κτίσματα συχνά κλειστά όλο το χρόνο, αυτές τις μέρες ανοίγουν τις πόρτες τους. Τα πεζούλια ασπρίζονται, ο περίβολος καθαρίζεται, οι εικόνες στολίζονται. Κι ο κόσμος μαζεύεται, οι καταγόμενοι από εκεί για να δουν ξανά, συχνά έπειτα από έναν ολόκληρο χρόνο, φίλους και γνωστούς, να μάθουν τα νέα τους και οι επισκέπτες για να γνωρίσουν έναν ακόμα τόπο, να μάθουν την ιστορία της μικρής ή μεγαλύτερης εκκλησίας που βρίσκεται στο επίκεντρο του εορτασμού, να ακούσουν για θαύματα που έχουν γίνει εκεί, συχνά απολαμβάνοντας μοναδικής ομορφιάς τοπία.

Το Δεκαπενταύγουστο μπορεί να βρεθεί κανείς σε εκκλησίες ξακουστές για τη θαυματουργή δύναμη της εικόνας τους, σε ναούς φημισμένους για την αρχιτεκτονική αρτιότητά τους, σε μοναστήρια ιστορικά. Μπορεί να βρεθεί σε ταπεινά εκκλησάκια, σε ξωκλήσια ερημικά, σε μονές που το ένδοξο παρελθόν τους διαδέχθηκε ένα παρόν εγκατάλειψης. Στα τάματα που προσφέρονται στις εικόνες, μπορεί να «διαβάσει» χιλιάδες εκκλήσεις για βοήθεια, για ένα θαύμα που θα απαλύνει τον πόνο, θα γιάνει την αρρώστια.

Κι αν κάπου αισθανθεί, όπως εγώ, αποκλεισμό, γιατί δεν επιτρέπεται η είσοδος σε γυναίκες που φοράνε παντελόνι ή ισχύει κάποια άλλη απαγόρευση, κάπου αλλού, όχι πολύ μακριά, σίγουρα θα βρίσκεται μια άλλη Παναγία, με ανοιχτές τις θύρες για όλους τους επισκέπτες. Τελικά, ίσως ο Δεκαπενταύγουστος είναι μεγάλη γιορτή γι’ αυτό ακριβώς: διότι καθένας μπορεί, ανάμεσα στις εκατοντάδες Παναγίες που γιορτάζουν, να βρει εκείνη που του ταιριάζει περισσότερο. Τη λιγότερο ή περισσότερο αυστηρή, τη λιγότερο ή περισσότερο κοσμική, την πιο ήσυχη, την πολυσύχναστη, την απομονωμένη, αυτή που προτιμούν οι πάσης φύσεως επίσημοι και οι κεφαλές της Εκκλησίας ή εκείνη με τους λιγοστούς πιστούς και τον σκληραγωγημένο ιερέα με το τριμμένο ράσο, την πλούσια με τα ανεκτίμητης αξίας αφιερώματα ή τη φτωχική με προσφορές πιστών το λάδι και τον άρτο.

Δώρα Αντωνίου

* Στη φωτογραφία η βυζαντινή εκκλησία της Πόρτας Παναγιάς στην Πύλη Τρικάλων (13ος αιώνας μ.χ)