Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην εκστασιάζεται ακούγοντας ιστορίες του διαστήματος, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα η επιστήμη στην πιθανότητα εποικισμού της Σελήνης και του Άρη, τις προκλήσεις που θα πρέπει να αντιμετωπίσει ο αστροναύτης κατά τη διάρκεια του πολύμηνου διαστημικού ταξιδιού του προς τον Άρη.

Σε επιστημονική διημερίδα που διοργάνωσε το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων στο Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, στα Λιβάδια της Κοτύλης στον Γράμμο, με θέμα «Τα άστρα στο Πάρκο», ακούστηκαν σημαντικές ιστορίες από τη μεγάλη περιπέτεια της κατάκτησης του διαστήματος, τους κίνδυνους που παραμονεύουν για τους αστροναύτες ακόμη κι όταν πραγματοποιούν τις καθιερωμένες εργασίες έξω από τον διαστημικό σταθμό, αλλά και τους κινδύνους με τους οποίους θα βρεθούν αντιμέτωποι, όταν θα χρειαστεί να εργαστούν στην επιφάνεια της Σελήνης, στήνοντας τις πρώτες βάσεις εποικισμού που θα χρησιμοποιηθούν για την επανδρωμένη αποστολή στον πλανήτη Άρη.

Ανάμεσα σε σπουδαίους Έλληνες επιστήμονες του διαστήματος, όπως ο Σταμάτης Κριμιζής και ο Θανάσης Οικονόμου, ήταν και ο Λαρισαίος Αδριανός Γολέμης, γιατρός στο Ινστιτούτο MEDES, του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αστροναυτών (EAC), συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Διαστήματος (ESA) και υποψήφιος αστροναύτης, ο οποίος στο περιθώριο των εργασιών της ημερίδας μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τον συστηματικό έλεγχο και την προετοιμασία των αστροναυτών για την παραμονή τους στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.

Ο Αδριανός Γολέμης αυτή την περίοδο παρακολουθεί στενά και προετοιμάζει από ιατρικής πλευράς την αποστολή ενός Ευρωπαίου Αστροναύτη στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. «Εδώ και δυο βδομάδες είμαι ο γιατρός του αστροναύτη Μάρκους Βαν, πρόκειται για έναν Σουηδό, ο οποίος θα πάει στο διάστημα σε έξι μήνες από σήμερα.

Μιλάμε για μια πιο σύντομη αποστολή από τις συνηθισμένες, αλλά με σημαντικό ερευνητικό ενδιαφέρον», ανέφερε ο κ. Γολέμης εξηγώντας ότι η συγκεκριμένη αποστολή είναι συνεργασία του ESA και μιας ιδιωτικής εταιρείας. «Αυτές οι συνεργασίες με τον ιδιωτικό τομέα μπορούν να προσφέρουν ευκαιρίες και σε μικρότερες χώρες όπως είναι η Ελλάδα», επισήμανε, σημειώνοντας πως ο διαστημικός τομέας «ανοίγει» με περισσότερες αποστολές κι «είμαι χαρούμενος που θα βοηθήσω τον Μάρκους να εκτελέσει την αποστολή του σωστά».

Η προετοιμασία ενός αστροναύτη από την πλευρά της υγείας του είναι ένα από τα σπουδαιότερα μέρη της αποστολής. Ο τόπος του διαστήματος είναι φοβερά αφιλόξενος και στόχος των γιατρών, όπως και του Ανδριανού Γολέμη, είναι να ελαχιστοποιήσουν ή να εκμηδενίσουν την πιθανότητα να νοσήσει ή να συμβεί κάτι στον αστροναύτη που βρίσκεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τη γη. «Ως εκ τούτου, η προετοιμασία ξεκινά ενάμιση χρόνο πριν από την αποστολή, με επαναλαμβανόμενα ιατρικά τεστ, να δούμε την κατάσταση υγείας του αστροναύτη».

Με βάση τον γονιδιακό χάρτη του αστροναύτη και λίγο πριν από την αποστολή, ο γιατρός προχωρά στην παρασκευή εξατομικευμένων φαρμάκων, τα οποία ο αστροναύτης θα έχει μαζί του κατά τη διάρκεια της παραμονής του στον διαστημικό σταθμό.

Ο κ. Γολέμης επισημαίνει ότι μέρος του προγράμματος αφορά την ιατρική εκπαίδευση του αστροναύτη αφού για το χρονικό διάστημα παραμονής τους στον διαστημικό σταθμό «θα χρειαστεί να γίνουν γιατροί του εαυτού τους, να παρακολουθούν τους δείκτες από τις βασικές λειτουργίες του σώματός τους και με τη βοήθεια που θα έχουν από τη γη να παρεμβαίνουν όπου χρειάζεται».

Η καραντίνα του αστροναύτη τρεις βδομάδες πριν από την πτήση είναι μια πρώτη μεγάλη δοκιμασία τόσο για τον ίδιο όσο και για τον προσωπικό του γιατρό. «Μετακομίζουμε στο Χιούστον και παραμένουμε απομονωμένοι από κάθε είδους επαφή με τρίτους, επαναλαμβάνοντας συνεχώς ιατρικά τεστ και εξετάσεις. Ο στόχος μας είναι να μην μεταφερθεί κάποιος ιός στον Διαστημικό Σταθμό».

Λίγο πριν από την πτήση, για προληπτικούς λόγους ο αστροναύτης θα λάβει φαρμακευτική αγωγή για την ναυτία, τους εμετούς και το φαινόμενο του αποπροσανατολισμού που θα προκληθεί στον οργανισμό τις πρώτες ώρες που θα βρεθεί σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας.

Ο Αδριανός Γολέμης μιλά για το συναίσθημα που νιώθει κάθε φορά που παρίσταται στις εκτοξεύσεις των ρουκετών που μεταφέρουν αστροναύτες στο διαστημικό σταθμό. «Τα συναισθήματα είναι πολλά και έντονα, όταν βλέπεις τον πύραυλο να σηκώνεται από το έδαφος γνωρίζοντας ότι στην άκρη του σκάφους βρίσκεται κάποιος που έχεις ζήσει μαζί του και τον έχεις κουράρει επί 1,5 χρόνο για να καταφέρει να κάνει αυτή την αποστολή».

Ο Διαστημικός Σταθμός είναι ένα πολυεθνικό επίτευγμα από ΗΠΑ, Ρωσία, Ευρώπη, Ιαπωνία, Καναδά και επί μονίμου βάσεως φιλοξενεί αστροναύτες τουλάχιστον από τέσσερις χώρες. Η συνεννόηση και η συναίνεση είναι τα σημαντικότερα στοιχεία για την ομαλή συμβίωση αστροναυτών στα δώματα του σταθμού, ακόμη κι όταν υπάρχει θέμα υγείας. Για παράδειγμα, η αντιμετώπιση ενός προβλήματος υγείας ενός αστροναύτη μπορεί να ανήκει στην ευθύνη του προσωπικού του γιατρού, αλλά η φαρμακευτική αγωγή που θα χορηγηθεί θα χρειαστεί να συζητηθεί ευρέως με την ιατρική ομάδα των χωρών που παρακολουθούν και τους άλλους αστροναύτες.

Ο κ. Γολέμης εξηγεί ότι «μια φορά την βδομάδα, κάθε Πέμπτη, γίνεται τηλεδιάσκεψη της ιατρικής ομάδας των πέντε υπηρεσιών διαστήματος που λειτουργούν τον Διαστημικό Σταθμό, όπου συζητούμε και την αντιμετώπιση των εκτάκτων περιστατικών υγείας, το είδος της φαρμακευτικής αγωγής κλπ».

Η έκθεση υγείας πρέπει να είναι αναλυτική και εκτός από τη διάγνωση και τη φαρμακευτική ουσία που πρέπει να χορηγηθεί, περιλαμβάνει και τα αναμενόμενα αποτελέσματα ανά χρονικό διάστημα. Μας εξηγεί ότι «η συζήτηση είναι λεπτομερής και εξαντλητική» καθώς, όπως υπογραμμίζει, «κάθε χώρα έχει τα δικά της ιατρικά και φαρμακευτικά πρωτόκολλα, αλλά στα 23 χρόνια ζωής του διαστημικού σταθμού, οι ζυμώσεις που έχουν γίνει, έχουν φέρει πιο κοντά, σ' έναν κοινό χώρο την ιατρική των πέντε διαφορετικών κρατών».

Η προετοιμασία ενός αστροναύτη για την επάνοδό του στη γη είναι σημαντική διαδικασία και ξεκινά μέρες πριν από την ημερομηνία επανόδου. Ο κ. Γολέμης αναφέρει ότι «ο οργανισμός του αστροναύτη δέχεται ισχυρό σοκ από την επιστροφή στη γη και εμείς τον βοηθάμε να σταθεί όρθιος, να περπατήσει με τη βοήθεια προγραμμάτων αποκατάστασης». Ακόμη και το αεροσκάφος της ESA που μεταφέρει τον αστροναύτη από το Χιούστον στην Ευρώπη είναι κατάλληλα διαμορφωμένο ώστε «να προφέρουμε τις καλύτερες ιατρικές υπηρεσίες στον αστροναύτη, εάν παραστεί ανάγκη».

Ο Αδριανός Γολέμης είναι ο πρώτος Έλληνας που ολοκλήρωσε την ευρωπαϊκή επιλογή αστροναυτών. Από τους 25.000 ενδιαφερόμενους που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της ESA κατάφερε μετά από τεστ, ιατρικούς ελέγχους, εξετάσεις κλπ να φτάσει στους 25 που η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος επέλεξε για αστροναύτες και που θα μπορούσαν να ξεκινήσουν άμεσα την εκπαίδευση τους για τις μελλοντικές αποστολές.

Οι άλλες χώρες προχώρησαν στο επόμενο βήμα, σε συμβόλαια συνεργασίας με την ESA, κάτι που δεν συνέβη με την Ελλάδα. «Παραμένω ενεργός στη διάθεση της Ελλάδας, όταν επιλέξει να επενδύσει στις επανδρωμένες αποστολές του διαστήματος», δήλωσε ο κ. Γολέμης και εξήγησε ότι οι επιλογές αυτές έχουν συνήθως ανταποδοτικό χαρακτήρα αφού από τη συμμετοχή της χώρας στις επανδρωμένες αποστολές, «η ESA, βάσει καταστατικού της, ανταποδίδει με συμβόλαια συνεργασίας με ερευνητικά ινστιτούτα πανεπιστήμια και επιχειρήσεις σε θέματα διαστημικής τεχνολογίας».

Το στοιχείο της έμπνευσής του για το διάστημα και τις διαστημικές αποστολές καθορίστηκε από δύο προσωπικότητες με διεθνές κύρος στην ιστορία του Διαστήματος, τους Έλληνες καθηγητές Σταμάτη Κριμιζή και Θανάση Οικονόμου. Ο Αδριανός Γολέμης κατέληξε λέγοντας ότι «αυτές οι δύο προσωπικότητες με ενέπνευσαν σε ό,τι κι αν έχω καταφέρει έως σήμερα κι ελπίζω, εάν καταφέρω να συμμετάσχω σε μια επανδρωμένη πτήση, να αποτελέσω την έμπνευση για τους μαθητές των σχολείων και των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων μας».

ΑΠΕ-ΜΠΕ