Εξατομικευμένα προγράμματα, που συνδυάζουν αερόβια άσκηση και ενδυνάμωση, με ειδικές τεχνικές αναπνοής κατά τη διάρκεια εκτέλεσής τους, βελτιώνουν αποδεδειγμένα την λειτουργικότητα ασθενών με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και άλλες αναπνευστικές παθήσεις.

Αυξάνουν την αντοχή, τη μυική δύναμη και το αίσθημα ευεξίας, μειώνουν τη δύσπνοια, τον πόνο και άλλα συμπτώματα, απαλύνουν το άγχος και την κατάθλιψη, επιβραδύνουν την εξέλιξη των συνεπειών της νόσου και βελτιώνουν συνολικά την ποιότητα ζωής των ασθενών. Τι γίνεται, όμως, όταν ο ασθενής ζει μακριά από τα λιγοστά οργανωμένα κέντρα αποκατάστασης, τα οποία βρίσκονται κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα;

Πλήθος μελετών έχει καταδείξει πως η εξ αποστάσεως πνευμονική αποκατάσταση μπορεί να έχει τα ίδια ευεργετικά αποτελέσματα με τη δια ζώσης. Η περίοδος της πανδημίας εξοικείωσε μεγάλο μέρος του πληθυσμού με τη χρήση των νέων τεχνολογιών και έδωσε νέες κατευθύνσεις παρεμβάσεων από απόσταση.

Ο κλινικός εργοφυσιολόγος, υπεύθυνος του Εργαστηρίου Εργοσπιρομετρίας και Πνευμονικής Αποκατάστασης της Πνευμονολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Βασίλειος Σταύρου (φωτογραφία), μιλά στο iatronet.gr για τις νέες δυνατότητες και εξηγεί τους τρόπους παρέμβασης, από τους οποίους μπορούν να επωφεληθούν οι ασθενείς, ακόμη κι αν ζουν σε κάποιο μικρό νησί ή σε ακριτική περιοχή.

Ολιστική προσέγγιση

Η πνευμονική αποκατάσταση - διά ζώσης ή εξ αποστάσεως- είναι μια πυραμίδα που έχει στην κορυφή της τον πνευμονολόγο, ο οποίος θα παραπέμψει, και περιλαμβάνει τον κλινικό εργοφυσιολόγο που θα αξιολογήσει τον ασθενή, τον φυσικοθεραπευτή  που θα τον εκπαιδεύσει σε τεχνικές αναπνευστικής φυσικοθεραπείας, τον διαιτολόγο που θα παρέμβει σε περίπτωση που χρειάζεται απώλεια ή πρόσληψη βάρους, το νοσηλευτή που θα τον εκπαιδεύσει στη σωστή χρήση των φαρμάκων και συμπληρώνουν ο εργοθεραπευτής, ο κοινωνικός λειτουργός και ο ψυχολόγος, όπου χρειάζεται.

Σύμφωνα με τις συστάσεις, στα προγράμματα μπορούν να ενταχθούν άτομα με σταθερή ΧΑΠ, ασθενείς με ΧΑΠ μετά από νοσηλεία, με διάμεση πνευμονοπάθεια, με πνευμονική υπέρταση κ.ά.

Το κύριο αντικείμενο των προγραμμάτων είναι η άσκηση, με ένα ποσοστό 60% με 70% να είναι προσανατολισμένο στην αερόβια άσκηση (διαλειμματική ή συνεχόμενη), ένα άλλο 20% με 30% σε ασκήσεις ενδυνάμωσης και ένα 10% με 20% σε αναπνευστική άσκηση.

Απευαισθητοποίηση σε ασθενείς με ΧΑΠ

Ο ασθενής με ΧΑΠ, που αποτελεί τη μεγαλύτερη κατηγορία πασχόντων από χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις, έχει δυσανεξία στην άσκηση λόγω δύσπνοιας, καθώς και χαμηλή αερόβια και αναερόβια ικανότητα. Σε αυτόν εφαρμόζεται απευαισθητοποίηση, δηλαδή στοχευμένη άσκηση σε τέτοια ένταση που να κρατά συμπτώματα σε ανεκτό επίπεδο. Επίσης, θα γίνει ενδυνάμωση στους σκελετικούς μυς, ενώ ο ασθενής θα εκπαιδευτεί σε συγκεκριμένο τρόπο αναπνοής, συνήθως την τεχνική με μισάνοιχτα χείλη.

"Οι ασθενείς με ΧΑΠ έχουν δυναμική υπερδιάταση, δηλαδή το διάφραγμα είναι επιπεδωμένο, δεν κάνει την καμπύλη κάτω από τον θώρακα", εξηγεί ο κ. Σταύρου και προσθέτει: "Ο σωστός τρόπος αναπνοής κατά τη διάρκεια της άσκησης, αφενός μειώνει το αίσθημα της δύσπνοιας, αφετέρου βοηθάει στην καλύτερη ενεργοποίηση των μυών. Συνήθως προτείνουμε την αναπνοή με μισάνοιχτα χείλη και σταθερή ροή αέρα, που σύμφωνα με μελέτες μειώνει την δυναμική υπερδιάταση".

Προηγείται η διαδικασία αξιολόγησης, η οποία περιλαμβάνει screening, εκτίμηση ικανότητας για άσκηση, προσδιορισμό στόχων, παρέμβαση 4+ εβδομάδων και επανέλεγχο. Αν δεν υπάρχει η δυνατότητα εργοσπιρομετρίας και καρδιοαναπνευστικής δοκιμασίας κοπώσεως, υπάρχουν εναλλακτικές δοκιμασίες, όπως το "sit to stand" στην καρέκλα για 30 δευτερόλεπτα ή η εξάλεπτη δοκιμασία βάδισης.

Διά ζώσης vs εξ αποστάσεως

Όπως εξήγησε ο κ. Σταύρου μιλώντας στο ετήσιο Πανελλήνιο Συνέδριο "Ημέρες Πνευμονολογίας", στη διά ζώσης αποκατάσταση τα πράγματα είναι απλά και ξεκάθαρα, καθώς το πλάνο κατευθύνεται από τα δεδομένα των μετρήσεων. Όταν ο ασθενής βρίσκεται μακριά, οι οδηγίες δίνονται τηλεφωνικά, με βιντεοκλήσεις και ειδικά λογισμικά. Η αξιολόγηση γίνεται με κατάλληλες κλίμακες βαθμονόμησης, ενώ για την εκτέλεση των ασκήσεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί απλός εξοπλισμός που έχει ο καθένας στο σπίτι του, όπως ένα μπουκάλι νερό, ένα σκουπόξυλο και ένα μαξιλάρι.

Εγχώριες και διεθνείς μελέτες έχουν καταδείξει πως οι ασθενείς είχαν τα ίδια αποτελέσματα με αυτούς που συμμετείχαν σε διά ζώσης αποκατάσταση, χωρίς επιπλέον ρίσκο, ενώ βελτίωσαν εξίσου τους δείκτες λειτουργικότητας. Ανάλογα αποτελέσματα είχε και η σύγκριση ενός προγράμματος εξ αποστάσεως αποκατάστασης με ένα υβριδικό πρόγραμμα (μια συνεδρία διά ζώσης και δύο εξ αποστάσεως), που έγινε από τους ερευνητές του Εργαστηρίου της Λάρισας.

"Στην περίοδο της COVID δώσαμε συστάσεις σε ασθενείς που είχαν νοσήσει και νοσηλευτεί, δίνοντας φυλλάδια με οδηγίες και κάποια βίντεο. Είδαμε ότι μπορούν να βελτιώσουν τα συμπτώματά τους. Η ιδέα μας άρεσε, αναπτύξαμε μια πλατφόρμα, το ustep.gr, όπου εντάξαμε ασθενείς με νόσηση από COVID και είδαμε ότι μπορεί να λειτουργήσει θετικά σε άτομα που είναι απομακρυσμένα από κέντρα αποκατάστασης", επεσήμανε ο κ. Σταύρου.

Τα τελευταία δεδομένα από το Εργαστήριο Εργοσπιρομετρίας προέρχονται από μεπατυχιακή εργασία σε ασθενείς με πνευμονική ίνωση που εντάχθηκαν σε πρόγραμμα πνευμονικής αποκατάστασης 4 εβδομάδων. Διαπιστώθηκε ότι βελτίωσαν σημαντικά την 6λεπτη δοκιμασία βάδισης, ενώ στο ερωτηματολόγιο της ποιότητας ζωής καταγράφηκε βελτίωση δεικτών που σχετίζονται με την ευεξία, τον πόνο και κατ΄ επέκταση με τη μείωση των συμπτωμάτων.

Στα αρνητικά των συγκεκριμένων προγραμμάτων περιλαμβάνονται:

.Η μη ξεκάθαρη εικόνα για τη δομή τους

.Στον μεγαλύτερο χρόνο που χρειάζεται για την εκπαίδευση του ασθενή στη σωστή εκτέλεση της άσκησης και τη διαχείριση του σωστού τρόπου αναπνοής

.Στον ακριβό εξοπλισμό όταν πρόκειται για digital αποκατάσταση.

Βασίλης Ιγνατιάδης (iatronet.gr)