«Ήταν δυνατή!» χαρακτηρίζει υπό την επήρεια του… ενθουσιασμού ακόμα, την εμπειρία που έζησε (και) η ελληνική ομάδα, χθες το βράδυ, ο Κλεομένης Τσιγάνης, Λαρισαίος καθηγητής του Τμήματος Φυσικής, του Τομέα Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του ΑΠΘ.

Στις 02:14 ώρα Ελλάδας, το διαστημόπλοιο DART («βέλος», στα αγγλικά, ακρώνυμο του όρου Double Asteroid Redirection Tes της NASA), έπεσε εσκεμμένα πάνω στον αστεροειδή «Δίμορφο» , με σκοπό να μεταβληθεί η πορεία του με τη δύναμη της κινητικής ενέργειας. Το σκάφος-καμικάζι, λίγο μικρότερο από αυτοκίνητο, έπεσε με ταχύτητα η οποία ξεπερνούσε τα 20.000 χιλιόμετρα την ώρα πάνω στον αστεροειδή. Σκοπός, να μάθει η ανθρωπότητα πώς μπορεί να προστατευτεί από δυνητική μελλοντική υπαρξιακή απειλή γι’ αυτήν.

«Η στιγμή που πλησιάζει και πλησιάζει ώσπου χάνεις το σήμα, ήταν καταπληκτική» συνεχίζει να διηγείται ο κος Τσιγάνης, επικεφαλής της ελληνικής ομάδας του “Dart Ιnvestigation Team” μαζί με τους επίσης καθηγητές στο ΑΠΘ, Δημήτρη Βογιατζή και Γιάννη Γκόλια. Οι τρεις καθηγητές μαζί με 120 ακόμα φοιτητές-ερευνητές, δημιούργησαν ένα watch party στο zoom για να παρακολουθήσουν την αποστολή στις 00.30 ώρα Ελλάδας οπότε και ξεκίνησε το live feed. «Είχαμε τεράστια αγωνία και είναι λογικό για κάτι που το σχεδιάζεις και το έχεις στο μυαλό σου για χρόνια. Όταν φτάνει η ώρα της δοκιμής, όλα αυτά τα χρόνια κρίνονται σε μερικά δευτερόλεπτα» λέει ο ίδιος.

Και τι «περιελάμβαναν» εκείνα τα δευτερόλεπτα; – «Υπήρχε μια μεγάλη έκπληξη, καθώς πλησίαζε το σκάφος και βλέπαμε τις εικόνες live» λέει ο κος Τσιγάνης και συνεχίζει: «Δεν περιμέναμε ότι οι πραγματικές εικόνες θα είναι τόσο κοντά σε αυτό που φανταζόμασταν ότι θα δούμε, παρότι είχαμε δημιουργήσει προσομοιωμένες εικόνες για τη συμπεριφορά του σκάφους. Από άποψη τεχνικής, τα πάντα ήταν άψογα».

«Το εγχείρημα είχε και μια έκπληξη- το μεγαλύτερο από τα δύο αντικείμενα, o αστεροειδής “Δίδυμος” δηλαδή, ο οποίος από το ραντάρ φαινόταν ότι είναι στρογγυλωπός, σαν να είναι πιο “απαλός” να το πω έτσι μεταφορικά, αποδείχθηκε ότι έχει πιο άγρια επιφάνεια και σχήμα σαν της καρδιάς. Ο δε”Δίμορφος”, είδαμε ότι τελικά έχει απόλυτα συμμετρικό σχήμα… σαν ένα τέλειο αυγό, ενώ τον περιμέναμε λίγο πιο ακανόνιστο (σ.σ, ο Δίμορφος ο οποίος δεν εγείρει κανέναν κίνδυνο για τον πλανήτη Γη, έχει διάμετρο 160 μέτρων και είναι δορυφόρος μεγαλύτερου αστεροειδή, του Διδύμου).

Τρία δευτερόλεπτα πριν την πρόσκρουση το σκάφος προσπάθησε να στείλει μια τελευταία εικόνα αλλά δεδομένου ότι έπεφτε στον αστεροειδή με 25.000 χιλιόμετρα την ώρα, εμείς είδαμε μόνο ένα κομματάκι στο πλαίσιο και μετά κοκκίνισε όλη η εικόνα».

Η συνεισφορά της ελληνικής ομάδας στον σχεδιασμό της αποστολής

Ο κος Τσιγάνης και τα υπόλοιπα μέλη της ελληνικής ομάδας βρίσκονται στον σχεδιασμό της αποστολής από το 2014. Όπως εξηγεί: «Η κατασκευή του σκάφους και ο χειρισμός του έγιναν με την επίβλεψη της ομάδας του πανεπιστημίου Johns Hopkins και με τη χρηματοδότηση της NASA.

Στον σχεδιασμό της αποστολής και στην εκτίμηση των αποτελεσμάτων συμμετέχουμε ομάδες από πολλές ευρωπαϊκές χώρες – Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα, Ελβετία κ.τλ. Η ελληνική ομάδα από το ΑΠΘ ασχολήθηκε με τη μοντελοποίηση. Ερευνούσαμε δηλαδή πως κινείται το σύστημα των αστεροειδών πριν την πρόσκρουση αλλά και τι περιμένουμε να συμβεί την ώρα που αυτή θα συνέβαινε, δεδομένου ότι υπάρχουν άγνωστες παράμετροι. Τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες θα εκτιμήσουμε το αποτέλεσμα. Σε τι βαθμό πέτυχε, τι καταφέραμε κ.ο.κ ».

Ο ίδιος βέβαια λέει πως οι βασικοί στόχοι του πειράματος επιτεύχθηκαν και αυτό αποτελεί βεβαιότητα. «Ξέρουμε πως πια υπάρχει η τεχνολογία να οργανωθεί αυτή η διαδικασία αν τη χρειαστούμε κάποια στιγμή. Το σκάφος κινήθηκε ακριβώς όπως έπρεπε και η στόχευση ήταν τέλεια. Το χτύπημα ήταν αυτό που έπρεπε, αυτό που θέλαμε, ίσως και λίγο καλύτερο. Υπενθυμίζω πως μιλάμε για ένα στόχο διαμέτρου 150 μέτρων, σε απόσταση 12 εκ. χιλιομέτρων από εδώ. Και η ακρίβεια της στόχευσης ήταν κάτω και από τα 10 μέτρα. Τρομερή ακρίβεια.

Επίσης, φαίνεται ότι οι προβλέψεις μας για το πόσο μεγάλος θα είναι ο όγκος των θραυσμάτων θα είναι και αυτές ακριβείς. Που σημαίνει ότι έχουμε αρκετά καλή κατανόηση αυτών των αστεροειδών και των φυσικών ιδιοτήτων τους. Εν ολίγοις, το πείραμα έδειξε πως μπορούμε να είμαστε ήσυχοι, υπό την έννοια ότι δεν κάναμε κάποιο λάθος – θεωρητικό, υπολογιστικό, τεχνολογικό».

«Δηλαδή η sci-fi ταινία “Don’t Look Up” θα είναι πάντα ένα θρίλερ επιστημονικής φαντασίας»; ρωτάμε σε αυτό το σημείο τον κο Τσιγάνη.
Ο ίδιος απαντά: «Εξαρτάται πάρα πολύ από το μέγεθος του αστεροειδή. Αν είναι πολύ μεγάλος, πάνω από 300- 500 μέτρα διάμετρο, δεν είναι καθόλου εύκολο να φτιάξεις μια αποστολή σαν του DART. Ευτυχώς όμως, υπάρχουν λίγoι τέτοιοι αστεροειδείς και τους ξέρουμε σχεδόν όλους. Γνωρίζουμε ότι δεν κινδυνεύουμε για παράδειγμα για τα τα επόμενα 100 χρόνια και φυσικά συνεχίζουμε να τους παρακολουθούμε στενά. Το πρόβλημα μας είναι τα αντικείμενα μεσαίων διαστάσεων, όπως αυτό που χτυπήσαμε χθες, οι αστεροειδείς που έχουν μέγεθος 150-200 μέτρα.

Αυτοί οι αστεροειδείς μας είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστοι – μόλις το 40% εξ’ αυτών γνωρίζουμε. Αν λοιπόν έπεφταν στην γη θα προκαλούσαν σημαντικές καταστροφές σε επίπεδο περιφέρειας. Άρα, μπαίνουμε σε μια λογική να έχουμε έτοιμο σύστημα άμυνας για αυτές τις περιπτώσεις της εκτροπής. Το κρίσιμο στοιχείο εδώ είναι πως για να αντιμετωπίσεις έναν τέτοιο στόχο, πρέπει να έχεις χρόνο μπροστά σου. Πρέπει να έχεις εντοπίσει το θέμα 2 με 3 χρόνια νωρίτερα. Και αυτό είναι κάτι που συμβαίνει, το κάνουμε. Το κομμάτι της διαρκούς επισκόπησης του ουρανού είναι πολύ σημαντικό».

Σε κάθε περίπτωση, ο κος Τσιγάνης σημειώνει πως η ανθρωπότητα έχει πια περάσει αδιαμφισβήτα σε ένα νέο συναρπαστικό κεφάλαιο της εξερεύνησης του διαστήματος, το οποίο χαρακτηρίζεται από σπουδαίες, διαδοχικές ανακαλύψεις. Όπως περιγράφει: «Χθες, την ώρα του πειράματος, και το Hubble και το James Webb παρατηρούσαν την ώρα της πρόσκρουσης. Έχουμε πια πολύ σημαντικά τεχνολογικά εργαλεία στα χέρια μας και έχουμε και την δυνατότητα να τα συνδυάζουμε. Ακόμα και το ρομποτικό σκάφος της αποστολής Lucy το οποίο είναι καθ’ οδόν προς κάποιους πολύ μακρινούς αστεροειδείς, έστριψε την κάμερα του για να παρακολουθήσει κι αυτό την πρόσκρουση».

Δήμητρα Τριανταφύλλου (Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)